Lekarz po ukończeniu studiów medycznych może podjąć proces dodatkowego kształcenia w celu zdobycia specjalizacji. Ma to zapewnić mu zaawansowaną wiedzę i umiejętności w wybranej dziedzinie. Jednak w praktyce można spotkać się z sytuacjami, w których lekarze wykonują czynności z zakresu określonej specjalizacji, nie posiadając ku temu odpowiednich kwalifikacji. Co na ten temat mówią przepisy prawa i orzecznictwo?
Wykraczanie poza specjalizację – co mówią przepisy?
Lekarz, zgodnie z art. 10 ust. 1 Kodeksu Etyki Lekarskiej, powinien w swojej pracy podejmować działania nieprzekraczające kompetencji zawodowych, które posiada. Dotyczy to czynności orzeczniczych, leczniczych, zapobiegawczych i diagnostycznych. Wykraczanie poza umiejętności jest bowiem sprzeczne z obowiązkiem dbania o dobro pacjenta.
Analizując powyższe zagadnienie, należy wspomnieć o art. 2 ustawy o zawodach lekarza i lekarza dentysty. Definiuje on pojęcie wykonywania zawodu lekarza, wskazując, że jest to udzielanie świadczeń zdrowotnych przez osobę posiadającą wymagane kwalifikacje, potwierdzone odpowiednimi dokumentami. Żaden ze wskazanych powyżej przepisów nie posługuje się terminem specjalizacja, a w obowiązujących aktach prawnych nie ma ustawowego zakazu udzielania przez lekarzy świadczeń medycznych poza zakresem posiadanej specjalizacji.
Czy specjalizacja to jedyny wyznacznik umiejętności zawodowych?
Specjalizacja nie jest jedynym potwierdzeniem zakresu kompetencji danego lekarza. Temat ten został poruszany w wyrokach sądu, które wskazywały, że poziom fachowości lekarza wyznaczają między innymi:
- specjalizacja;
- stopień naukowy;
- posiadane doświadczenie ogólne;
- doświadczenie przy wykonywaniu określonych zabiegów medycznych;
- zakres i charakter dokształcania się, poznawania nowych metod leczenia i pogłębiania wiedzy medycznej.
Specjalizacja a odpowiedzialność – praktyka
Brak jednoznacznego zakazu wykraczania poza specjalizację w ustawie nie oznacza, że takie działanie jest pozbawione ryzyka. W praktyce jest wręcz przeciwnie. Każdy pacjent ma prawo do otrzymywania świadczeń medycznych, które są udzielane zgodnie z aktualną wiedzą medyczną. W związku z tym, jeśli lekarz nieposiadający specjalizacji przeprowadzi leczenie, które zakończy się niepowodzeniem, pacjent tę okoliczność będzie mógł wykorzystać chociażby wstępując na drogę postępowania sądowego.
Wyjątkiem jest sytuacja, w której zwłoka mogłaby zagrażać zdrowiu lub życiu pacjenta. Dotyczy to m.in. nagłych wypadków, a kwestię tą reguluje art. 10 ust. 2 Kodeksu Etyki Lekarskiej. Udzielenie pomocy w takim przypadku nawet przez lekarza, który nie posiada wystarczających kompetencji zdaje się być bardziej wskazane.
Jak już wskazano powyżej, wykraczanie poza specjalizację mimo wszystko jest ryzykowne, mogące skutkować poniesieniem również odpowiedzialności dyscyplinarnej, cywilnej czy karnej. Każdy lekarz przed podjęciem leczenia danego pacjenta powinien skrupulatnie ocenić, czy posiada aktualną wiedzę medyczną i umiejętności praktyczne z danej dziedziny, a w razie wątpliwości zasięgnąć opinii właściwego lekarza specjalisty lub zorganizować konsylium lekarskie.