Tajemnica lekarska stanowi fundament zaufania pacjenta do lekarza, a jej przestrzeganie jest kluczowym elementem etyki zawodowej. Prawo przewiduje obowiązek zachowania poufności informacji medycznych, ale uwzględnia też pewne wyjątki. Współpraca z organami ścigania, takimi jak policja, rodzi pytania o to, kiedy i jakie informacje lekarz może lub musi ujawnić. Przepisy regulujące te kwestie są złożone, a ich nieznajomość może prowadzić do konfliktu między ochroną danych pacjenta a koniecznością zapewnienia bezpieczeństwa publicznego. Przedstawiamy najważniejsze kwestie prawne związane z procesem zarządzania informacjami o pacjentach przez lekarzy.
Tajemnica lekarska – fundament zaufania
Przestrzeganie tajemnicy lekarskiej jest nie tylko wymogiem etycznym, ale również prawnym, co zostało jednoznacznie wyrażone w art. 40 Ustawy o zawodach lekarza i lekarza dentysty. Jest to zasada generalna, ale przewidziano od niej pewne wyjątki, które wyrażone są w tej samej podstawie prawnej). Lekarz może być zobowiązany do ujawnienia informacji m.in. wtedy, gdy wymaga tego przepis szczególny. Takie sytuacje mogą obejmować przypadki przestępstw, które wymagają współpracy z policją, jak na przykład przemoc domowa czy nadużycia wobec dzieci.
W Polsce tajemnica lekarska jest również regulowana przez Kodeks Etyki Lekarskiej. W art. 23 nałożono na lekarza obowiązek zachowania w tajemnicy informacji uzyskanych w trakcie wykonywania zawodu, podkreślając znaczenie poufności w relacji z pacjentem. Złamanie tej zasady może prowadzić do odpowiedzialności dyscyplinarnej, w tym do odebrania prawa do wykonywania zawodu.
Obowiązki lekarza wobec organów ścigania
Regulacje prawne dotyczące obowiązków lekarzy do zachowania tajemnicy, obejmują także zasady współpracy z organami ścigania. Odpowiednie przepisy znajdują się w kodeksie postępowania karnego. Szczególnej uwagi wymaga art. 180 § 2 KPK. Zgodnie z nim lekarz może zostać przesłuchany co do faktów objętych tajemnicą zawodową wyłącznie wtedy, gdy jest to niezbędne dla dobra wymiaru sprawiedliwości, a okoliczności nie można ustalić na podstawie innego dowodu.
Decyzja o zwolnieniu lekarza z obowiązku zachowania tajemnicy w postępowaniu przygotowawczym podejmowana jest przez sąd, na wniosek prokuratora, na posiedzeniu bez udziału stron. Procedura zwolnienia z tajemnicy zawodowej nie jest automatyczna i wymaga wykazania, że ujawnienie informacji jest konieczne do realizacji celów postępowania karnego. Sąd musi szczegółowo określić zakres ujawnienia tajemnicy, który powinien dotyczyć tylko faktów istotnych dla sprawy.
Ochrona danych pacjenta. Prawo a etyka
Prawo medyczne w zakresie ochrony danych pacjenta koncentruje się m.in. na informacjach dotyczących stanu zdrowia, wyników badań diagnostycznych, historii leczenia, farmakoterapii czy przewidywań co do dalszego przebiegu choroby. Są to dane wrażliwe w rozumieniu unijnych przepisów RODO, które ze względu na swoją naturę są bardziej narażone na nadużycia i mogą mieć większy wpływ na prywatność jednostki. Bez większych wątpliwości można stwierdzić, że ochrona tych informacji ma zarówno uzasadnienie prawne, jak i etyczne.
Warto więc jasno określić, jakie sytuacje są na tyle wyjątkowe, że przestaje obowiązywać poufność przedmiotowych informacji. Mogą to być również następujące przypadki, gdy:
- pacjent wyraził zgodę (art. 40 ust. 2 pkt 4 Ustawy o zawodach lekarza i lekarza dentysty);
- sąd zwolnił obowiązanego z zachowania tajemnicy (art. 180 § 2 kodeksu postępowania karnego);
- zachowanie tajemnicy może stanowić niebezpieczeństwo dla życia lub zdrowia pacjenta, lub innych osób (art. 40 ust. 2 pkt 3 Ustawy o zawodach lekarza i lekarza dentysty);
- występuje obowiązek zgłoszenia przestępstwa (art. 240 § 1 kodeksu karnego
Obowiązki lekarzy wobec niektórych organów w zakresie ujawniania informacji są precyzyjnie uregulowane przez prawo. Celem takiego uregulowania jest zapewnienie równowagi między ochroną prywatności pacjenta a interesem wymiaru sprawiedliwości.
