Obowiązkiem lekarza, zgodnie z Ustawą o zawodzie lekarza i lekarza dentysty, jest udzielenie świadczenia medycznego wówczas, gdy zwłoka może prowadzić do niebezpieczeństwa utraty życia, ciężkiego uszkodzenia ciała lub rozstroju zdrowia. Jaka odpowiedzialność prawna grozi zobowiązanemu za odmowę leczenia?
Ustawa o zawodzie lekarza i lekarza dentysty
Każdy pacjent może skorzystać z praw przyznanych przez Ustawę o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta do wyrażenia świadomej zgody na leczenie, a także odrzucenia opieki medycznej. Jest to uprawnienie realizujące zasadę autonomii woli pacjenta. Czy podobny przywilej przysługuje lekarzom? Czy mają oni prawo do odmowy leczenia?
Odpowiedź na to pytanie jest twierdząca. Na mocy art. 38 Ustawy o zawodzie lekarza i lekarza dentysty, każdy lekarz ma prawo do odstąpienia lub niepodjęcia leczenia danego pacjenta. Jest to jednak uprawnienie ograniczone. Nie dotyczy sytuacji, w których zaniechanie mogłoby mieć poważne, negatywne konsekwencje dla pacjenta. To właśnie przypadki niecierpiące zwłoki są zgodnie z art. 7 Kodeksu Etyki Lekarskiej ograniczeniem prawa lekarza do odmowy leczenia lub odstąpienia od czynności.
Odmowa leczenia – kiedy sąd lekarski, a kiedy kodeks karny?
Choć mogłoby się wydawać, że sprawy związane z odmową leczenia trafiają przede wszystkim do sądów, w rzeczywistości wpływa ich tam bardzo niewiele. Zdecydowanie częściej pojawiają się tam jednak sprawy z zakresu niedołożenia przez lekarza należytej staranności. Miejscem, w które zdecydowanie częściej kierowane są skargi na odmowę leczenia, jest Biuro Rzecznika Praw Pacjenta.
Zdarza się też, że odmowa lub odstąpienie od leczenia stają się przedmiotem postępowania karnego. Jest to, chociażby możliwe gdy zachowanie lekarza wypełni znamiona czynu z art. 160 kodeksu karnego.
Odstąpienie od leczenia, a odmowa leczenia
Należy odróżnić odstąpienie od leczenia od odmowy. W sytuacji, w której lekarz decyduje się na odmówienie pacjentowi leczenia, ma on obowiązek otrzymania zgody od swojego przełożonego. Oczywiście dotyczy to tylko specjalistów zatrudnionych na umowę o pracę lub działających w ramach Narodowego Funduszu Zdrowia. Z kolei gdy następuje odstąpienie od leczenia, konieczne jest spełnienie kilku wymagań.
-
Pacjent musi zostać poinformowany.
-
Konieczne jest wskazanie pacjentowi możliwości uzyskania świadczenia w innym miejscu, u innego specjalisty. Musi być to dla danej osoby realnie osiągalne.
-
W dokumentacji musi zostać odnotowany fakt odstąpienia od leczenia.
-
Podobnie, jak w przypadku odmowy – również odstąpienie od leczenia może wymagać zgody przełożonego.
Dla każdego lekarza ważne powinno być dokładne opisanie i uzasadnienie sytuacji w dokumentach. Zdarza się bowiem, że powody te zostaną poddane kontroli przez odpowiedni organ. Może dotyczy to w szczególności sytuacji, w których pacjent domaga się odszkodowania.
Odmowa leczenia nie musi wiązać się z odpowiedzialnością prawną dla lekarza. Wszystko zależy od sytuacji i tego, czy odstąpienie bądź odmowa odbywają się zgodnie z przepisami.