Sprawy rodzinne wiążą się z dużą dawką stresu dla wszystkich uczestników. W szczególnie trudnej sytuacji znajdują się osoby małoletnie. Przebieg wysłuchania dziecka jest uregulowany w polskim prawie w kodeksie postępowania cywilnego, a także kodeksie rodzinnym i opiekuńczym. Jak wygląda takie wysłuchanie? Co warto wiedzieć na ten temat?
Wysłuchanie dziecka – art. 2161 KPC
Podstawowe kwestie związane z wysłuchaniem dziecka przed sądem rodzinnym są uregulowane w art. 2161 KPC. Jeśli dana sprawa dotyczy osoby małoletniej, można go wysłuchać tylko wówczas, gdy pozwala na to jego stopień dojrzałości, stan zdrowia oraz rozwój umysłowy. Kluczowym prawem dziecka w sądzie jest odmowa udziału w wysłuchaniu. Wówczas sąd musi odstąpić od dokonywania tej czynności.
Jedną z bardzo ważnych kwestii służących ochronie dziecka jest to, że sąd rodzinny powinien uwzględnić zdanie dziecka i jego rozsądne życzenia.
Zmiany od 15.02.2024 roku – zwiększenie podmiotowości dziecka w postępowaniu
W dniu 15 lutego 2024 r. weszła w życie ustawa z dnia 28 lipca 2023 roku o zmianie ustawy – Kodeks rodzinny i opiekuńczy oraz niektórych innych ustaw. Jakie są najważniejsze zmiany, które wprowadziła?
- Zmiany dotyczący m.in. przepisów, zgodnie z którymi wysłuchanie dziecka w sprawach rodzinnych może nastąpić tylko raz w toku całego postępowania. Wyjątkiem od tej zasady są sytuacje, w których potrzeba powtórzenia czynności zostanie zgłoszona przez dziecko lub będzie to konieczne ze względu na dobro małoletniego.
- Sędziowie uczestniczący w sprawach z zakresu prawa rodzinnego i opiekuńczego są zobowiązani do uczestniczenia w specjalistycznych szkoleniach, które ułatwią im kontakt z małoletnimi podczas przygotowań do wysłuchania i oceny ich stopnia rozwoju, a także pomogą rozpoznawać oznaki przemocy domowej.
- Zgodnie ze znowelizowanymi przepisami w sytuacji, w której sąd odstąpi od wysłuchania, ma obowiązek sporządzenia protokołu. Musi w nim wskazać przyczyny, które sprawiły, że czynności nie przeprowadzono. Przyczyny wskazuje najpóźniej przed zakończeniem postępowania.
Zasady wysłuchania dziecka przed sądem
W kodeksie postępowania cywilnego nie mogło zabraknąć zasad, które dotyczą samego przebiegu wysłuchania dziecka. Zostały one uregulowane w art. 2162 KPC.
- Wysłuchanie następuje na posiedzeniu niejawnym. W pewnych sytuacjach, z uwagi na dobro dziecka, może odbyć się poza siedzibą sądu.
- W pomieszczeniu oprócz sędziego może znajdować się jedynie biegły psycholog.
- Spotkanie nie może być nagrywane (mowa tu zarówno o urządzeniach rejestrujących dźwięk, jak i obraz).
Konkretne warunki mające zapewnić dzieciom swobodę wypowiedzi, a także poczucie bezpieczeństwa, określone są w rozporządzeniu wydanym przez Ministra Sprawiedliwości.
Nowe przepisy mają na celu ochronę praw dziecka, jego dobrostanu oraz stworzenie warunków, w których najmłodsi będą mogli czuć się bezpiecznie i komfortowo podczas postępowania sądowego. Dzięki temu przeprowadzane czynności będą mniej stresujące dla dzieci, co jest korzystnym krokiem ku dostosowaniu przebiegu postępowania w sprawach rodzinnych do potrzeb małoletnich.
