W sprawie o zasądzenie alimentów, jak w każdej sprawie sądowej, powód musi przedstawić dowody mające wykazać prawdziwość i zasadność jego żądań.
Dowód w prawie polskim nie ma jednolitej definicji ustawowej. Możemy jednak przyjąć, iż źródłem dowodowym może być osoba lub rzecz, nośnik informacji, dokument, fotografia itd., który dostarcza lub też może dostarczać informacji jakie związane są z ustaleniem podstaw decyzji procesowych (w tym wyroku) podjętych przez Sąd.
W pozwie o zasądzenie alimentów powód musi wykazać istnienie obowiązku alimentacyjnego po stronie pozwanego oraz zakres świadczeń alimentacyjnych należnych powodowi (np. małoletniemu dziecku). Co istotne, chcąc wskazać zakres świadczenia alimentacyjnego, a więc wysokość alimentów powód musi udowodnić zarówno koszty utrzymania uprawnionego (np. dziecka) oraz możliwości zarobkowe zobowiązanego do zapłaty alimentów.
W pierwszej kolejność istotnym jest wykazanie istnienia samego stosunku alimentacyjnego.
Stosunek alimentacyjny
Obowiązek alimentacyjny definiujemy jako powinność pozwanego do dostarczania środków utrzymania oraz wychowania osoby uprawnionej. Obowiązek alimentacyjny spoczywa na krewnych w linii prostej oraz rodzeństwie. Najczęściej będzie on dotyczył obowiązku rodzica wobec dziecka oraz byłych współmałżonków względem siebie.
Obowiązek alimentacyjny rodzica wynika już z samego faktu pochodzenia od niego dziecka. Z kolei w przypadku byłych lub obecnych współmałżonków decydującą okolicznością będzie zawarcie przez nich związku małżeńskiego oraz jego rozwiązanie (jeśli doszło do rozwodu).
W przypadku spraw alimentacyjnych dotyczących utrzymania dzieci z reguły wystarczającym środkiem dowodowym jest przedstawienie oryginałów aktów urodzenia uprawnionych. W sprawach małżonków należy natomiast przygotować odpis aktu małżeństwa oraz ewentualny odpis wyroku rozwodowego.
Zakres obowiązku alimentacyjnego (wysokość alimentów)
Znacznie bardziej skomplikowana jest kwestia wykazania zakresu świadczeń alimentacyjnych czyli ich wysokości.
Zakres obowiązku alimentacyjnego składa się z dwóch elementów usprawiedliwionych potrzeb uprawnionego oraz możliwości zarobkowych i majątkowych zobowiązanego.
Potrzeby uprawnionego nie mają charakteru zamkniętego i możemy podzielić je na różne kategorie wynikające z wieku oraz specyficznych potrzeb każdego uprawnionego. Z reguły jednak będą to potrzeby związane z:
- zakwaterowaniem,
- wyżywieniem,
- utrzymaniem czystości i higieną,
- ubiorem,
- edukacją,
- rozrywką i wypoczynkiem,
- transportem,
- zdrowiem.
Każda z w/w kategorii wymaga przedstawienia stosownych dowodów. Środkami dowodowymi o największej wartości w procesie są dokumenty imienne powiązane z zobowiązanym lub osobą go utrzymującą – w tym faktury lub zaświadczenia.
Sądy często stwierdzają, iż paragony z racji braku imiennego wskazania osoby dokonującej zakupu, nie zawsze dokumentują poniesienia wydatków na konkretnego uprawnionego. Jednakże nawet paragony mogą pomóc w określeniu ogólnych kosztów utrzymania.
W niektórych sytuacjach przydatne okażą się również zeznania świadków mających wiedze o kosztach utrzymania zobowiązanego, zdjęcia, nagrania głosowe czy nawet print screeny, wiadomości SMS lub na portalach społecznościowych.
Zakwaterowanie
W przypadku kosztów zakwaterowania dowodami są m.in. faktury wystawione przez dostawców mediów (gazu, wody energii elektrycznej), książeczki mieszkaniowe, umowy najmu, faktury za zakup opału, dowody zapłaty za wywóz odpadów komunalnych, ale również faktury za zakup mebli lub materiałów budowlanych i usług remontowych.
Wyżywienie, utrzymanie czystości, higiena oraz ubiór
Z uwagi na rosnące ceny towarów i usług pierwszej potrzeby, to one niejednokrotnie stanowią lwią część świadczeń alimentacyjnych. W tej kategorii ujmujemy koszty związane z zakupem żywności, środków czystości, kosmetyków, odzieży, ale również usług powiązanych np. fryzjera.
Szczególnie istotne jest zatem zgromadzenie dowodów zakupu takich towarów. Tam gdzie to jest możliwe powinniśmy starać się uzyskać fakturę od sprzedawcy lub dowodu zakupu ze sklepu internetowego, jednakże w tych kategoriach potrzeb zobowiązanego, nawet paragony mogą stanowić istotny środek dowodowy.
Zgodnie z orzeczeniem Sądu Najwyższego: „Paragony fiskalne w wystarczającym stopniu uprawdopodabniają poniesienie pewnych wydatków konsumpcyjnych (np. co do zakupu żywności, środków czystości, paliwa do samochodu), a właściwie ich skalę (rozmiar), zwłaszcza gdy ich poniesienie jest oczywiste i całkiem pewne”.
Edukacja
Koszty edukacji w przypadku spraw o zasadzenie alimentów na dziecko są niezwykle istotne. Zaliczamy do nich m.in. koszty zakupu podręczników i pomocy naukowych, korepetycji, przedszkoli lub żłobka, obozów naukowych oraz w przypadku starszych dzieci – studiów. Koszty te możemy wykazać za pomocą np. umów zawartych z placówkami edukacyjnym, dowodów zakupu z portali internetowych oraz faktur wystawianych przez korepetytorów.
Rozrywka i wypoczynek
Rodzic zobowiązany do świadczeń alimentacyjnych musi również partycypować w uzasadnionych potrzebami dziecka, kosztach jego wypoczynku i rozrywki. W tej kategorii możemy wskazać m.in. imienne dowody zakupu biletów do kin, teatrów lub muzeów oraz wycieczek turystycznych. Istotne będą także, faktury lub dowody zakupu artykułów sportowych, muzycznych, plastycznych itd. Co istotne w przypadku uzasadnionych tradycją imprez okolicznościowych (komunie, chrzciny, urodziny) drugi rodzić również musi partycypować w koszcie ich zorganizowania. W tym wypadku dowód w sprawie będą stanowiły faktury wystawione przez organizatora imprezy oraz faktury i dowody zapłaty, ewentualne prezenty lub dekoracje.
Transport
Koszty transportu uprawnionego możemy wykazać przy pomocy faktur za zakup paliwa oraz dowodów zakupu biletów jednorazowych lub okresowych na środki komunikacji publicznej.
Zdrowie
W przypadku wykazania kosztów leczenia oraz utrzymania zobowiązanego w dobrym zdrowiu istotne będą zarówno dowody poniesienia samych wydatków jak i dokumenty świadczące o stanie zdrowia uprawnionego. Jeśli uprawniony ma szczególne potrzeby zdrowotne wynikające z jego wieku lub schorzeń to powinny być one udowodnione za pomocą dokumentacji medycznej, w tym zaświadczeń lekarskich. Zakup leków oraz usług medycznych może zostać wykazany poprzez faktury wystawione przez apteki oraz specjalistów.
Należy pamiętać, iż w/w kategorie i środki dowodowe wynikają z konkretnych potrzeb życiowych uprawnionego i w każdym przypadku mogą być skrajnie różne. Dlatego też w sprawach o zasądzenie alimentów zalecamy kontakt z profesjonalnym prawnikiem, który pomoże w przygotowaniu i zgromadzaniu materiału dowodowego, udzieli porady prawnej oraz sporządzi pozew o zasądzenie alimentów.
Jan Szypuliński