W poprzednim wpisie poruszono temat zakresu przedmiotowego tajemnicy medycznej. W niniejszym artykule, przybliżymy Państwu katalog wyjątków uchylających obowiązywanie tajemnicy lekarskiej.
W polskim systemie prawnym, w przeciwieństwie do francuskiego, tajemnice zawodów medycznych nie mają charakteru całkowitego i absolutnego. Ustawodawca stworzył szereg regulacji, dzięki którym, w szczególnych przypadkach, stało się możliwym uchylenie tajemnicy zawodowej poszczególnej profesji medycznej. Zwrócić należy jednak uwagę na to, iż w przypadku każdego zawodu medycznego, katalog okoliczności uchylających tajemnice może ze względu na specyfikę danej profesji lub określonego pacjenta ulegać pewnym różnicom.
Zwolnienie z zachowania tajemnicy przez pacjenta
W przypadku tajemnicy dowolnego zawodu medycznego, istnieją przynajmniej dwa podmioty, których dotyczą prawa i obowiązki z niej wynikające. Jednym z nich, każdorazowo będzie depozytariusz tajemnicy, czyli przedstawiciel dowolnego zawodu medycznego, któremu powierza się daną informację lub (co zostało już wspomniane), który uzyskuje ją we własnym zakresie. Drugim będzie każdorazowo dysponent tajemnicy, czyli pacjent, któremu udzielane jest świadczenie zdrowotne. Pacjent (lub jego przedstawiciel ustawowy) jako dysponent może każdorazowo zwolnić przedstawiciela profesji medycznej z dochowania prawnego obowiązku dyskrecji. Zgoda pacjenta w tej materii, nie musi dotyczyć wszystkich informacji o nim, może natomiast odnosić się tylko do niektórych danych o jego stanie zdrowia. Ponadto, pacjent może zgodzić się zarówno na podanie (ujawnienie) wszelkich informacji o nim do publicznej wiadomości, jak i ograniczyć krąg osób wtajemniczonych, np. tylko do członków najbliższej rodziny lub współpracowników.
Forma zgody
Przepisy prawa nie przewidują żadnej szczególnej formy wyrażenia zgody na ujawnienie informacji objętej tajemnicą zawodów medycznych. Dlatego też, dbający o swój interes depozytariusze tajemnicy, winni zadbać o to, by oświadczenia pacjentów w tej materii były jednoznaczne, złożone w formie pisemnej lub w obecności świadków.
Na szczególne uwzględnienie zasługuje fakt, że lekarze (jako jedyny zawód medyczny) są zobligowani do poinformowania pacjenta lub jego przedstawiciela ustawowego o możliwych, niekorzystnych dla niego skutkach ujawnienia informacji objętych tajemnicą.
Zakres tajemnicy zawodowej a zwolnienie z obowiązku jej dochowania
Tajemnica zawodowa obejmuje swym zakresem bardzo szeroki wachlarz informacji. W jej skład wchodzą nie tylko te dane, które przedstawiciel profesji udzielającej świadczeń zdrowotnych otrzymał od samego pacjenta, ale również informacje, jakie uzyskał od innych osób lub samodzielnie wywnioskował na podstawie swej wiedzy i doświadczenia. Ponadto, wiedza jaką zdobył lekarz podczas wykonywania zawodu, dotyczy często nie tylko osoby, której udziela on świadczeń zdrowotnych, ale również osób trzecich – rodziny, przyjaciół czy współpracowników pacjenta. Należy zatem uznać, iż pacjent może udzielić zgody na ujawnienie tylko tych informacji, które bezpośrednio dotyczą jego osoby. Natomiast, w przypadku informacji pochodzących lub dotyczących innych osób aniżeli pacjent, każda z nich musi, niezależnie od pacjenta, samodzielnie zwolnić przedstawiciela zawodu medycznego z obowiązku dochowania tajemnicy zawodowej.
Wyjątkowe okoliczności uniemożliwiające zwolnienie
Wyjątkiem od tej zasady jest – regulująca zawód psychologa – ustawa z dnia 8 czerwca 2001 roku o zawodzie psychologa i samorządzie zawodowym psychologów, która nie przewiduje możliwości zwolnienia przedstawicieli przedmiotowej profesji z zachowania tajemnicy zawodowej przez klienta. Pacjent, jak również jego przedstawiciel ustawowy nie mogą zwolnić więc z dochowania prawnego obowiązku dyskrecji, osób związanych tajemnicą psychiatryczną.
Jan Szypuliński