Ograniczenie w czasie możliwości dochodzenia roszczeń decyduje o biegu spraw toczonych pomiędzy konsumentami i wierzycielami. Dotyczą one między innymi dopominania się o otrzymanie należności związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej. Czym jest skrócenie terminu przedawnienie roszczeń i czego dotyczy ostatnia nowelizacja przepisów w tej kwestii?
Co oznacza „przedawnienie”?
Najczęściej przedawnienie definiuje się jako instytucję ograniczającą czas, w którym jest możliwe dochodzenie roszczeń. Po upływie terminu zawartego w przepisach prawnych osoba obciążona konkretnym roszczeniem (nazywana także dłużnikiem) zyskuje szansę uchylenia się od konieczności zaspokojenia zarzutu postawionego przez wierzyciela. Określone terminy przedawnienia nie mogą być przedłużane ani skracane, natomiast w wyjątkowych sytuacjach podlegają zawieszeniu (na przykład wtedy, gdy roszczenia przysługują dzieciom przeciwko rodzicom) lub przerwaniu (przez każdą czynność przed sądem, czy też innym organem powołanym do rozpoznawania spraw lub egzekwowania roszczeń).
Zmiana terminu przedawnienia
Od 28 maja 2018 roku obowiązujące przepisy zawarte w Kodeksie cywilnym oraz w niektórych innych ustawach (druk sejmowy nr 2216) wyznaczające termin przedawnienia uległy zmianie. Zgodnie z nowelizacją podstawowy okres przedawnienia został bowiem skrócony z 10 do 6 lat. Podstawowym argumentem przemawiającym za wprowadzeniem zmiany jest głównie wyeliminowanie trudności dowodowych, wynikających dotąd ze zbyt długiego okresu dochodzenia roszczeń, będącego w konsekwencji przyczyną problemów z wykazaniem roszczenia lub jego wygaśnięcia. W przypadku roszczeń obejmujących prowadzenie działalności gospodarczej oraz dotyczących świadczeń okresowych wynosi on natomiast 3 lata, tak jak dotychczas. W rzeczywistości ustawowy termin może jednak ulec wydłużeniu wtedy, gdy przypada na ostatni dzień roku kalendarzowego (jeśli okres przedawnienia nie jest krótszy niż dwa lata). Dzięki wprowadzonej zmianie prawa konsument został objęty szczególną ochroną, jako zdecydowanie słabsza strona stosunku prawnego. Co równie ważne, skrócony czas przedawnienia bez wątpienia umożliwia także efektywniejsze zdyscyplinowanie wierzyciela, aby w miarę możliwości jak szybciej rozpoczynał dochodzenie swoich roszczeń przed sądem.
Przedawnienie a sprawy przeciwko konsumentom
Nowe przepisy stwarzają udogodnienia dla konsumentów, którzy dotąd często byli nieświadomi uprawnień przysługujących im z tytułu przedawnienia. Obecnie, w razie wystąpienia sporu pomiędzy przedsiębiorcą i konsumentem, sąd z urzędu będzie badał kwestię przedawnienia, a ponadto, gdy roszczenie okaże się przedawnione, powództwo będzie podlegało automatycznemu oddaleniu. Jednak w wyjątkowych przypadkach sąd, po rozważeniu interesów obydwu stron, ma prawo nie uwzględnić upływu terminu przedawnienia roszczenia przeciwko konsumentowi, jeżeli wymagać będą tego względy słuszności. Wówczas procedura sądowa obejmuje między innymi zbadanie długości okresu od upływu terminu przedawnienia do chwili dochodzenia roszczenia oraz charakteru okoliczności, które spowodowały niedochodzenie roszczenia przez uprawnionego. Co istotne, nowe przepisy, pomimo ogólnej zasady, wedle której prawo nie działa wstecz, będą miały także swoje zastosowanie do wszystkich roszczeń powstałych jeszcze przed wejściem nowelizacji w życie.
Modyfikacje brzmienia Kodeksu cywilnego są ponadto związane z terminem przedawnienia roszczeń wynikających z rękojmi w przypadku sprzedaży konsumenckiej używanych rzeczy ruchomych. Obecnie termin tego rodzaju przedawnienia nie może zakończyć się przed upływem dwóch lat od momentu wydania rzeczy, nawet jeśli strony umowy uzgodniły, że będzie on krótszy.
Nowelizacja zapisu dotyczącego kwestii terminu przedawnienia w praktyce ułatwia rozwiązywanie spraw toczących się pomiędzy dłużnikami i wierzycielami. W konsekwencji konsument staje się lepiej chroniony, a wierzyciel zmotywowany do dochodzenia roszczeń. Skrócenie terminu przedawnienia roszczeń pozwala również w pewnym stopniu przyspieszyć procedury sądowe.
Paulina Gazecka-Nettmann
radca prawny
pgn@brzoziewskakedziora.pl