Jednym z podstawowych obowiązków prawnych każdego lekarza jest zachowanie tajemnicy lekarskiej. Ochrona danych medycznych uregulowana jest w różnych aktach prawnych, a odpowiedzialność z tytułu naruszeń w tym zakresie może być wywodzona zarówno na płaszczyźnie cywilnoprawnej, karnoprawnej, jak i dyscyplinarnej. Jakie są zasady dotyczące przestrzegania prawa pacjenta do poufności medycznej? Jakie są konsekwencje złamania tajemnicy lekarskiej?
Prawo pacjenta do poufności medycznej
Zgodnie z art. 13 Ustawy z dnia 6 listopada 2009 r. o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta, każdy pacjent ma prawo do tego, aby wszystkie informacje z nim związane były zachowane w tajemnicy nie tylko przez lekarza, ale wszystkie osoby udzielające mu świadczeń zdrowotnych. Dotyczy to między innymi informacji pozyskanych w związku z wykonywaniem zawodu medycznego. Wbrew pozorom, tajemnica lekarska nie obejmuje tylko kwestii związanych ze stanem zdrowia. W jej zakres wchodzą też kwestie takie, jak chociażby stosunki osobiste i zawodowe, preferencje seksualne czy bezpłodność. Konsekwencje złamania tajemnicy lekarskiej są ponoszone zarówno przez lekarza, jak i każdą osobę, która w swojej pracy ma kontakt z dokumentacją medyczną.
Zwolnienie z tajemnicy lekarskiej
Czy prawo pacjenta do poufności medycznej jest nienaruszalne? Zgodnie z art. 14 Ustawy wskazanej w poprzednim akapicie, odpowiedź na to pytanie jest negatywna. Lekarz może być zwolniony z zastosowania się do przepisów związanych z ochroną danych medycznych w kilku konkretnych sytuacjach:
- gdy tak stanowią przepisy innych ustaw;
- w sytuacji, gdy nieujawnienie informacji stwarza zagrożenie życia lub zdrowia – nie tylko pacjenta, ale również innych osób;
- gdy przedstawiciel ustawowy lub sam pacjent wyraża na to świadomą zgodę;
- gdy przekazanie informacji jest konieczne dla innej osoby uczestniczącej w udzielaniu świadczeń zdrowotnych zainteresowanemu pacjentowi.
- poza tym, lekarz może zostać zwolniony z tajemnicy lekarskiej przez prokuratora lub sąd;
- Ustawa o Izbach lekarskich mówi z kolei, że nie jest naruszeniem tajemnicy lekarskiej udzielenie informacji o pacjencie w toku postępowania w przedmiocie odpowiedzialności zawodowej lekarzy.
Konsekwencje złamania tajemnicy lekarskiej
Lekarz, który złamał tajemnicę lekarską może ponieść zarówno odpowiedzialność cywilną, jak i karną oraz dyscyplinarną. Sąd lekarski ma prawo do skazania lekarza m.in. na karę upomnienia, nagany, a nawet zawieszenia prawa do wykonywania zawodu. Mówi o tym Ustawa o Izbach lekarskich. Z kolei na tle kodeksu karnego, prawo do ukarania lekarza daje art. 266 § 1, mówiący w ogólności o ujawnieniu tajemnicy zawodowej. Może on stać się podstawą nawet do orzeczenia przez sąd kary pozbawienia wolności. Najczęściej jednak pacjenci dochodzą swoich roszczeń na gruncie prawa cywilnego, co jest możliwe nawet wówczas, gdy wina lekarza jest nieumyślna.
Prawa pacjenta powinny być przez lekarzy sumiennie przestrzegane. Są regulowane zarówno przez prawo polskie, jak i unijne – dlatego osoby korzystające ze świadczeń medycznych mogą liczyć na skuteczną ochronę ich prawa do poufności medycznej.