Każdy obywatel Polski ma prawnie zagwarantowaną nietykalność cielesną. Artykuł ten dotyczy również kwestii ochrony zdrowia, ponieważ lekarze bez naszej zgody nie mają prawa przeprowadzić żadnych działań medycznych. Istnieją jednak wyjątkowe sytuacje, kiedy to zgoda pacjenta nie jest konieczna do podjęcia przez specjalistę konkretnych kroków, mających na celu ochronę naszego zdrowia i życia.
Kiedy lekarz może zdecydować się na podjęcie działania
Istnieją sytuacje, kiedy lekarz bez zgody pacjenta, może podjąć konkretne czynności związane z wykonywanym przez niego zawodem. Warto jednak podkreślić, że “bez zgody” oznacza stan, kiedy pacjent nie wyraził dokładnie swojej woli, a nie, gdy sprzeciwił się danym działaniom medycznym. Jeden z takich momentów następuje, kiedy osoba chora wymaga bezzwłocznej pomocy, a ze względu na jej stan zdrowia, nie ma możliwości porozumienia się z nią. Inną sytuacją jest, tak zwany, “wyjątek terapeutyczny”, mówiący o tym, że jeśli w czasie wykonywania świadczenia wystąpią okoliczności zagrażające życiu lub mogące skutkować ciężkim uszczerbkiem na zdrowiu, lekarz ma prawo zmienić zakres czy rodzaj danego zabiegu bez konsultacji z pacjentem, jeśli nie można się z nim szybko skontaktować, na przykład, gdy znajduje się on w stanie śpiączki farmakologicznej.
Jaką formę powinna mieć zgoda
Zgodnie z prawem, zgoda ważna jest tylko wtedy, gdy została wydana przed dokonaniem określonego świadczenia medycznego. Istotne jest również, aby była ona wyrażona przez osobę uprawnioną do jej udzielenia (w przypadku chociażby osób ubezwłasnowolnionych jest to opiekun prawny), która musi rozumieć jakie mogą być konsekwencje wykonania przykładowo zabiegu lub operacji, dlatego obowiązkiem danej placówki jest wytłumaczenie zrozumiałym językiem, na czym będzie polegała określona czynność, jakie mogą nastąpić komplikacje oraz o ewentualnych następstwach. Samo przyzwolenie powinno zostać wyrażone pisemnie i musi dotyczyć konkretnego ryzykownego świadczenia, jednak dopuszczalne są wyjątkowe sytuacje, kiedy akceptowalna jest forma ustna, która powinna być sformułowana w sposób niebudzący wątpliwości, a także ze względów dowodowych powinna zostać udzielona w obecności świadków, np. członków rodziny lub pozostałych członków personelu medycznego.
Osoby niepełnoletnie, a zgoda na leczenie
W przypadku osób niepełnoletnich na leczenie zezwalać powinni opiekunowie prawni. Jednak sytuacja komplikuje się w momencie, kiedy dziecko ukończyło 16 rok życia, ponieważ wtedy musi zostać wydana zgoda kumulatywna, czyli podwójna. Wyrażana jest ona zarówno przez młodego pacjenta, jak i ustawowego przedstawiciela. Jednak, kiedy życie małoletniego jest zagrożone, lekarz może sam zadecydować o podjęciu konkretnych działań medycznych. Jeśli rodzice lub opiekunowie w takiej sytuacji nie zgodzą się na ich wykonanie, zachowanie takie jest traktowane jako nadużycie władzy rodzicielskiej.
Wykonanie świadczeń medycznych bez uzyskania świadomej zgody pacjenta lub jego opiekuna kwalifikuje się jak czyn karalny, z którego mogą zostać wyciągnięte konsekwencje na podstawie artykułu 192 Kodeksu Karnego. Uwagę należy również zwrócić szczególnie w przypadku niepełnoletnich pacjentów, w przypadku których często procedura jest bardziej złożona.