Powoływanie się przez specjalistów na klauzulę sumienia wzbudza wiele kontrowersji. Nie obowiązuje ona jednak we wszystkich przypadkach, są sytuacje, kiedy lekarz musi bezwzględnie udzielić nam świadczenia zdrowotnego, ponieważ w innym przypadku zostanie złamane prawo. Musimy pamiętać, że nawet, jeśli odmówi on wykonania zadań płynących z wykonywanego zawodu nie możemy zostać odesłani z przysłowiowym “kwitkiem”.
Czym jest klauzula sumienia?
Klauzula sumienia to regulacja prawna, dzięki której lekarz może odmówić wykonania obowiązków wynikających z pełnionego przez niego zawodu, będących niezgodnymi z jego osobistymi przekonaniami. Do polskiego prawa została ona wprowadzona 1996 r. w ustawie regulującej pracę lekarza i lekarza dentysty. Dotyczy to przede wszystkim tak kontrowersyjnych tematów, jak aborcja czy antykoncepcja. Warto tutaj podkreślić, że obejmuje ona tylko pojedyncze świadczenia, a nie konkretnych pacjentów, w związku z ich wyznaniem czy narodowością. Teoretycznie też, żadna placówka nie ma możliwości być objęta klauzulą sumienia – nie może ona z góry deklarować, że dany zabieg nie będzie na jej terenie przeprowadzany.
Kiedy lekarz może odmówić wykonania świadczenia zdrowotnego?
Na klauzulę sumienia mogą powołać się zarówno lekarze, położnicy oraz pielęgniarki. Nie obowiązuje ona w przypadku bezpośredniego zagrożenia życia pacjenta, ciężkiego uszkodzenia ciała – wtedy obowiązkiem personelu medycznego jest udzielenie pomocy. Lekarz odmawiający udzielenia konkretnego świadczenia jest zobowiązany odnotować taką sytuację w dokumentacji medycznej, z podaniem przyczyny odmowy. Do jego obowiązków należy także wskazanie innego specjalisty, który wykona określoną czynność. Jeśli żaden pracownik danej placówki nie zgodzi się podjąć leczenia czy zabiegu, wtedy jej dyrektor powinien wskazać przychodnię lub szpital, gdzie może się w tej sprawie zgłosić pacjent.
Klauzula sumienia wśród farmaceutów
Ostatnio wiele kontrowersji wzbudza temat klauzuli sumienia wśród farmaceutów. Prawnie kwestia ta nie została uregulowana, ustawa dotyczy tylko lekarzy, dlatego teoretycznie pracownicy apteki nie mają możliwości powoływania się na klauzulę sumienia. Farmaceuta ma prawo odmówić wydania leków w momencie, kiedy podejrzewa, że recepta została sfałszowana, czy zauważył na niej rażące błędy. Taka sytuacja może również się wydarzyć w momencie, kiedy osoba chcąca zakupić farmaceutyk nie ma ukończonych 18 lat lub też istnieje obawa, że dany produkt chce ona wykorzystać do celów pozamedycznych. Aptekarze również powołują się na 53 artykuł Konstytucji Rzeczpospolitej Polskiej, który zapewnia każdemu obywatelowi wolność sumienia i religii: co często jest wytłumaczeniem, dlaczego dana osoba nie sprzeda konkretnego specyfiku: zazwyczaj sytuacje te dotyczą środków antykoncepcyjnych oraz tabletki “dzień po”.
Odmowie wykonania świadczenia zdrowotnego powinien towarzyszyć szereg działań ze strony lekarza. Często jednak zdarzają się sytuacje, kiedy pracownicy służby zdrowia nadużywają “zasłaniania się” klauzulą sumienia, dlatego każdy pacjent powinien znać przysługujące mu prawa.