Czy lekarz może przyjąć prezent od pacjenta? Jakie są granice między łapówką, a gestem wdzięczności? Poznaj podstawowe regulacje karno-prawne, które regulują sytuację lekarzy i pacjentów w tym zakresie.
Czy prezenty od pacjentów są dozwolone prawnie?
Wręczanie lekarzom prezentów przez pacjentów nie jest niczym nowym. Wiele osób pragnie w ten sposób podziękować za uratowanie zdrowia swojego lub bliskiej osoby. Czasem jednak może okazać się, że granice akceptowalności zostaną przekroczone, a przepisy prawne nałożą na lekarza dotkliwą sankcję za przyjęcie podarunku. W tym kontekście warto zwrócić uwagę na wyrok Sądu Najwyższego – Izba Wojskowa z dnia 1 grudnia 2016 roku w sprawie o sygnaturze akt WA 14/16. Przeanalizowano w nim stan faktyczny dotyczący przyjęcia przez ordynatora oddziału szpitala butelki wódki od pacjenta. Wówczas odpowiedzialność lekarza oparto na art. 228 § 1 Kodeksu karnego.
W tym kontekście warto zwrócić uwagę na art. 58 Ustawy prawo farmaceutyczne. Niektórzy przez analogię określają na jego podstawie pewne widełki wskazujące na to, jaki prezent od pacjenta może zostać uznany za niedozwolony. Przepis ten zabrania kierowania do farmaceutów korzyści materialnych, które wykraczają poza przyjęte przez cel spotkania przejawy gościnności. Zakaz ten obowiązuje jednak jedynie w stosunku do przedmiotów nieprzekraczających 100 zł.
Kodeks karny, a prezent od pacjenta
Odnosząc się do wcześniej wspomnianego wyroku dotyczącego odpowiedzialności karnej, prokuratura stała na stanowisku, że przepisy zakazują przyjmowania korzyści majątkowych bez względu na ich wartość czy motywy wręczającego upominek.
Sąd Najwyższy stanął jednak na odmiennym stanowisku, bowiem wspomniany prezent potraktowano jako wyraz wdzięczności, a stopień szkodliwości społecznej czynu był znikomy. W związku z tym postępowanie umorzono. Podobne zdanie wyraził kilka lat wcześniej Sąd Okręgowy w Lublinie. Wskazał, że zwyczajowo przyjęte jest, że pacjent może podziękować lekarzowi za opiekę. Przyjęcie drobnego upominku nie powinno być więc traktowane jako zachowanie przestępcze. Gdyby jednak postępowania nie umorzono, lekarzowi groziłaby kara pozbawienia wolności od 6 miesięcy do 8 lat.
Co o prezentach mówi Kodeks Etyki Lekarskiej?
Kodeks Etyki Lekarskiej również zawiera regulację, którą należy odnieść do otrzymywania przez lekarzy prezentów od pacjentów. Art. 68 zabrania uzależnienia leczenia od uzyskania materialnych korzyści w jakiejkolwiek formie. Jednak naruszenie tej regulacji wiąże się z zupełnie innymi sankcjami niż te wskazane w art. 228 Kodeksu karnego. Lekarzowi w związku ze złamaniem zasad kodeksu etyki lekarskiej grozi odpowiedzialność dyscyplinarna. Do kar należy zaliczyć ograniczenie zakresu czynności w wykonywaniu zawodu lekarza, zawieszenie prawa wykonywania zawodu, a nawet pozbawienie prawa wykonywania zawodu.
Prezenty od pacjentów przy zachowaniu pewnych zasad są dozwolone. Należy jednak w tej kwestii zachować ostrożność. Lekarze powinni przede wszystkim unikać przyjmowania jakichkolwiek korzyści w trakcie prowadzenia leczenia.