Zgoda pacjenta na wykonanie danego zabiegu jest dzisiaj koniecznością. Musi być ona wyrażona świadomie i dobrowolnie, w przypadku osób nieletnich, zgodę wyrażają – bądź nie – rodzice lub prawni opiekunowie. Mimo to, na salach sądowych jest wiele rozpraw, które poruszają kwestię przekroczenia zakresu zgody pacjenta przez lekarza. W jakich sytuacjach specjalista może samodzielnie zadecydować o tym, jakie czynności może podjąć bez pisemnego zezwolenia? Odpowiedź znajdziecie w poniższym artykule. Zapraszamy do lektury!
Podstawowe reguły prawne
Pierwszą z podstawowych reguł prawnych w zawodzie lekarza i dentysty jest to, że może on dokonać operacji, bądź zastosować leczenie lub diagnostykę, które stwarzają podwyższone ryzyko dla zdrowia i życia pacjenta, tylko jeśli pacjent wyrazi na to swoją świadomą zgodę. Konieczne jest tutaj poinformowanie pacjenta oraz uzyskanie od niego pisemnego zezwolenia, co określa art. 34 ust. 1-2 ustawy o zawodach lekarza i lekarza dentysty. Druga zasada określona przez art. 30 ustawy o zawodach lekarza i lekarza dentysty mówi, że ma on obowiązek udzielić pomocy bez poinformowania i uzyskania zezwolenia zawsze wtedy, kiedy zaistnieje przypadek niecierpiący zwłoki. Wprowadzono także rozszerzenie w postaci art. 35 ust. 1 ustawy o zawodach lekarza i lekarza dentysty, które zezwala na wyjście poza zakres zgody pacjenta w trakcie trwania operacji lub leczenia jeżeli wystąpią okoliczności zagrażające zdrowiu i życiu, co oznacza, że lekarz może bez uzyskania zgody podjąć działania, których zaniechanie może spowodować utratę życia, ciężkie uszkodzenie ciała lub poważny rozstrój zdrowia.
Czym jest zgoda na leczenie?
Zgoda pacjenta na leczenie to jednostronne oświadczenie, które może być odwołane. Jego mocą wyłączona zostaje bezprawny charakter interwencji medycznej, a pacjent przyjmuje ryzyko wynikające z udzielanych świadczeń. Kiedy zgoda jest poprawna i prawomocna? Wtedy, gdy osoba udzielająca jest uprawniona do jej udzielania oraz wyrażenie zezwolenia opiera się na swobodzie decyzji, a dana osoba jest świadoma faktów na temat jej zdrowia i ryzyka zabiegu, na który się zgadza. Ponadto zezwolenie musi być stosowne i w przewidzianej przez prawo formie.
Kiedy lekarz może przekroczyć zgodę pacjenta?
Lekarz może przekroczyć zgodę pacjenta lub działać bez jej uzyskania, gdy występuje niemożność niezwłocznego i świadomego jej wyrażenia, a także gdy nie można poinformowania pacjenta o stanie zdrowia. Dzieje się to na przykład przy znieczuleniu ogólnym lub pacjent jest w szoku pourazowym. Ponadto może też to zrobić, kiedy niepodjęcie działań stanowi zagrożenie dla pacjenta, które obejmuje ryzyko utraty życia, ciężki rozstrój zdrowia lub poważne uszkodzenie ciała. Wymaga to od lekarza dokładnego udokumentowania przeprowadzonego zabiegu i uzasadnienia zmian, które nie były objęte zgodą pacjenta.
Podsumowując lekarz oraz dentysta mają obowiązek uzyskać zgodę, gdy nie będzie powodować to opóźnienia wykonania zabiegu czy leczenia, które jest niezbędne do uratowania zdrowia i życia. W każdym innym przypadku, kiedy liczy się czas i szybkość działania, zgoda nie jest konieczna – liczy się przede wszystkim dobro pacjenta i ratowanie jego życia.